اسلام او ډیموکراسي (څلورمه برخه)

لیکوال: م. فراهي توجګي

اسلام او ډیموکراسي (څلورمه برخه)

د ډیموکراسۍ ګټې او ښه والی

د اسلام له سیاسي نظام سره د ډیموکراسۍ د نظام له پرتله کولو پرته، د ډیموکراسۍ نظام د نورو ټولو سیاسي نظامونو لکه مطلقه او ظلم سلطنتونو، استبدادي رژیمونو، کمونیستي او سوسیالیستي فاشیستي حکومتونو په پرتله چې انسان تر اوسه تجربه کړي دي، په صادقانه توګه، دیموکراتیک نظام تر دوی لوړ دی او یا یې د فساد او بې نظمۍ کچه ټيته ده.

د دیموکراسۍ پلویانو د دې ډول حکومت لپاره ډېری ګټې او امتیازات لیست کړي چې په لاندې کرښو کې یې یادونه کوو:

۱. د اتباعو روزنه؛

د فرانسې مشهور مفکر “آلکسي دو توکویل” ټینګار وکړ چې د ډیموکراسۍ یوه مهمه ګټه دا ده چې دا د اتباعو لپاره د تعلیمي ښوونځي په توګه کار کوي.

ډیموکراسي د رأی ورکولو حق او د ټاکنو په وړاندې د اعتراض حق خوندي کوي او اتباعو ته د رائې ورکولو حق د سمې کارولو او ټاکنو په وړاندې د اعتراض کولو درس ورکوي چې بل هیڅ دولت داسې فرصت نه ورکوي.

ګتل لیکي: “د هر ډول حکومت تر ټولو مهمه ګټه دا ده چې پخپله د خلکو فضیلت او هوښیارتیا تقویه کړي او د یو ځانګړي ډول حکومت د وړتیاو او وړتیاو په قضاوت کې لومړی پام دا دی چې تر کومې کچې وده کول غواړي او د اتباعو فکري او اخلاقي کیفیتونه ښه کړي.

۲. د حکومت موثریت؛

د دولت د یوې ځانګړې بڼې د پیاوړتیا یا کمزورتیا لپاره یو له خورا مهم معیارونو څخه د هغې موثریت دی. د دولت موثریت په نورمال او بیړني یا بحراني حالاتو کې د هغه د چلند له لارې اندازه کېدی شي. دوی په سمه توګه ویلي چې عامه ټاکنې، د خلکو کنټرول او عامه مسؤلیت د نورو دولتي سیسټمونو په پرتله د ډیموکراسۍ اغیزمنتوب تضمینوي.

حکومت پخپله خلک ډسپلین ته راولي؛ دا په دوی کې د مسؤلیت احساس رامینځته کوي او دوی په ځان قرباني اتباعو بدلوي.

۳. د شخصي آزادیو خوندي کول؛

ډیموکراسي د حکومت یوازینۍ بڼه ده چې شخصي آزادي ورکوي او د اساسي قانون له لارې د اتباعو حقونه تضمینوي. جان اسټوارټ میل د دې دلیل لپاره د ډیموکراسۍ ملاتړ وکړ.

د نظر او مطبوعاتو آزادي او د مجلسونو د رابللو حق په ولسواک نظام کې د خلکو له مهمو او تضمین شویو مدني حقونو څخه دي.

ډیموکراسي یو شخص ارزښتناکه ګڼي او ډاډ ورکوي چې د ټولنې په پرمختګ کې د ګډون فرصت به ولري.

د لاول په وینا، په کامل ډیموکراسۍ کې، هېڅوک به شکایت ونه کړي چې د هغه خبرې نه اورېدل کېږي.

د هرینشاو په وینا، ډیموکراسي د هر شخص سره عصبي تار نښلوي او د هغه او مرکز ترمنځ اړیکه رامینځته کوي او د هر چا نظر په پام کې نیول کېږي.

4. د برابرۍ تضمین؛

 ډیموکراسي په اقتصادي او سیاسي دواړو برخو کې د برابرۍ غوښتنه کوي او د رائې ورکولو حق، د ټاکنو د اعتراض حق او د رنګ، پوستکي، مذهب او جنس له تبعیض پرته دولتي چارواکو ته د لاسرسي حق مني.

هغه ځانګړي امتیازات نه خوښوي.

 په اقتصادي ډګر کې د خلکو لپاره د فرصتونو برابروالی او اقتصادي امنیت برابروي.

په ریښتینې ډیموکراسۍ کې، هر څوک د ژوند او ټولنیز امنیت د ضروریاتو څخه لږ تر لږه برخمن وي.

5. د خلکو زده کړه؛

 ډیموکراسي په حقیقت کې د عامه زده کړې په برخه کې پراخه تجربه لري. ټاکنیز کمپاین په اصل کې یوه سیاسي زده کړه ده. په عامو انتخاباتو یا بل هر ډول انتخاباتو کې د مختلفو کاندیدانو او د هغوی د رایو له خوا د عامه مسائلو خبرې کېږي. په هغو غونډو کې چې جوړېږي، په پراخه کچه پاڼي وېشل کېږي او د بېلابېلو ګوندونو تګلارې او پروګرامونه تشریح کېږي. په دې توګه، عام خلک د پوښتنې ګروپ یا ګوند د پالیسۍ په اړه خبرتیا لري. بیا دوی کوم کاندید یا ګوند ته رایه ورکوي، پدې معنی چې دوی د دوی د کاري پالیسۍ څخه راضي دي. دا ډول پوهاوی او ګډون د خلکو فکري کچه لوړوي او خلک د هېواد په مسئلو د پوهېدو توان ورکوي. د برنز په وینا، ټول حکومتونه د زده کړې یوه لاره ده، خو تر ټولو ښه تعلیم پخپله زده کړه ده. نو تر ټولو غوره حکومت خودمختاري دی چې دیموکراسي ده. په لنډه توګه د دیموکراسۍ پلویانو ویلي دي:

۱. ډیموکراسي د حکومتونو تر ټولو منطقي ډول دی.

۲. ډیموکراسي د سیاسي فساد کچه کموي.

۳. ډیموکراسي تر ټولو عادلانه دولتي سیستم دی.

۴. ډیموکراسي د شخړو د حل یوه پخلاینه ده.

۵. ډیموکراسي ملي وفاداري او ژمنتیا زیاتوي او توکم پالنه(قوم پرستي) کموي.

۶. ډیموکراسي د حکومت تر ټولو باثباته ډول دی.

۷. ډیموکراسي، بیان آزادۍ ته وده ورکوي.

۸. ډیموکراسي فکري وده زیاتوي.

۹. ډیموکراسي د انسان رواني حالت ښه کوي.

۱۰. ډیموکراسي د ساینسي مدیریت لپاره غوره بنسټ دی.

۱۱. ډیموکراسي د وړتیا لامل کېږي.

په نورو یادښتونو کې به د ډیموکراسۍ نیمګړتیاوې او نیوکې د پخوانیو او نویو لویدیځ پوهانو له نظره تر بحث لاندې ونیول شي. ان شاء الله.

 نور بیا…