په قاموسونو کې ډېر ښه ښه کلمې شته چې “یووالی”، “وحدت” او” اتحاد” یې د لیست په سر کې دی، دغه کلمه خورا زړه راښکونکی او ښکلی دی. یووالی د د تسبیح د تار په څیر دی چې دانې سره یو ځای ساتي او د دوی تر مینځ منظم اړیکه رامینځته کوي او له ورکیدو څخه یې ژغوري. که دا تار وشکیږي، نو د دانو نظم به له منځه لار شي او هر یو به په یو ځای کې راښکته شي.
یووالی د انقلابونو لپاره یو مهم محرک دی او له خلکو سره مرسته کوي چې د بریاوو په لور د پرمختګ په لاره کې له خنډونو او سختو لارو څخه تیر شي، کمزورو ته ځواک ورکوي او مشکلات اسانه کوي او ناممکن کار ممکن کوي.
د یووالي او پیوستون مفهوم
وحدت په لغت کې د “یووالي” په معنی دی چې د هغه څخه په “یو” تعبیر شوی، مګر په اصطلاح کې یووالي هغه دی چې: دوه شیان چې مختلف ټکي لري خپل مشترک اړخونه پیاوړي کوي، او د دې لپاره دوی د امکان تر حده یو بل سره نښلوي. او ځان یو او بل ته نږدې کوي، او په دقیق علمي تعبیر: د یووالي معنی د “ما به الاشتراک” (په هغه شیانو کې چې ګډوالی شته) پیاوړتیا په داسې حال کې چې “حفظ ما به الامتیاز” (د هر یوه امتیاز حفظ شي).
په اسلام کې د اتحاد او پیوستون اهمیت
یووالی او اتحاد یو له هغو شیانو څخه دی چې د ملتونو دوام په دې پورې تړلی دی او له همدې امله ټولو قومونو یووالی او پیوستون ته اهمیت ورکړی او د دغه ستر هدف د ساتلو لپاره یې ځینې مسایل په خپل کلتور کې مقدس او مهم ګڼلي دي، او پر هغه باندي یې تمرکز کړی دی.
په دې برخه کې د اسلام مبارک دین له نورو ادیانو څخه نه دی وتلی او دې مسلې ته ځانګړی اهمیت ورکړل شوی دی. قرآن کریم ټینګار کړی چې یووالی د استقامت او قوت سرچینه ده او اختلاف د ناکامۍ او کمزورۍ او د قوت او ځواک د ضایع کېدو لامل کیږی.
په قران کریم کې د بدر د جګړې په اړه چې د مسلمانانو شمېر د مشرکانو له درېیمې برخې څخه کم وو او د هغوی سامانونه، وسلې او چمتووالی کم وو؛ خو بالاخره فتحه دغو مسلمانانو ته ورسېده، هغه وويل: او د الله او د هغه د رسول امر ومنئ او جګړه مه کوئ، چې څو کمزوري کیږئ او قوت مو له منځه ولاړ شي، او صبر او استقامت وکړئ. خدای له صبر کوونکو سره دی.» [انفال: ۴۶].
د اسلام احکام، قوانين او دودونه انسان د ټولنې او ملت د وجود يوه نه بېلېدونکې برخه ګڼي او يو داسې غړي ګڼي چې له بدن سره تړلي او تلپاتې وي، که وغواړي او که و نه غواړي خپل تغذیه، وده او احساس له هغه څخه اخلي. الهی خطاب دا حالت وضع کړی دی او حکمونه او ممانعتونه یې یوازې فرد ته نه دی ویلی. بلکې ټوله ټولنه يې منظم کړې او لارښوونه یې ورته کړې ده. انسان د ټولنې له درسونو څخه خپله تعلیمي برخه ترلاسه کوي او خپله مشوره لټوي. په قرآن او سنتو کې د قانون او تقنيني مفهوم په دې ډول دی: «اې مؤمنانو رکوع وکړئ، سجده وکړئ او د خپل رب عبادت وکړئ او د خپل رب لپاره غوره عمل وکړئ» [الحج: ۷۸]؛ (اې مؤمنانو! رکوع او سجده وکړئ او د خپل رب عبادت وکړئ او ښه عمل وکړئ، د دې لپاره چې تاسو هدایت شئ)
خدای تعالی مسلمانانو ته په دین کې د اختلافاتو او تفرقې او په یو بل باندې لعنت ویلو او یو بل ته د سختې دښمنۍ د رامنځته کیدو څخه منع کړي دي، لکه څنګه چې د نورو دینونو مخکښانو او پیروانو کړي وو: «ولاتکونوا کالذین تفرقوا واختلفوا من بعد ما جآءهم البینات واولئک لهم عذاب عظیم» [آل عمران: 105]؛ (او د هغو کسانو په څیر مه کېږئ چې د روښانه نښو له رسیدو وروسته وویشل شول او په هغوی کې اختلاف رامنځته شو او د دوی لپاره لوی عذاب دی)
بې له شکه د زړونو سره یو ځای کول او د احساساتو او عواطفو یو ځای کېدل او یوه لاره او موخه درلودل د اسلامي ارشاداتو له څرګندو نښو او د مخلصو مسلمانانو تر ټولو اړین شخصیت او مزاج دی. بې له شکه دوامدار او متحد صفونه او د کلماتو اتحاد او په خبرو کې اتحاد د اسلامي امت د بقا تر ټولو قوي بنسټ او ستون دي او د دې حکومت د بقا او د خپل رسالت او دندو د بري ضامن دي. که د توحید کلمه “لا اله الا الله” اسلام ته د ننوتلو لار ده. وحدت، اتحاد او اتفاق د هغه د بقا اساس دی.
د مسلمانانو د ټولنیز ځواک دوه اصلونه تقوی او یووالی
علامه مفتي محمد شفیع عثماني رحمه الله د آل عمران سورت په ۱۰۲ او ۱۰۳ آیتونو په تفسیر کې فرمايي: لومړی اصل په لومړي آیت کې بیان شوی او دوهم اصل په دوهم آیت کې بیان شوی دی. لومړی اصل په: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتقوا الله حق تقاته»، له الله نه وېرېدل دي، په آیت کې ذکر شوی لومړی اصل، تقوی ده؛ يعنې له هغو شيانو څخه په بشپړه توګه ډډه وکړئ چې خداى ته ناخوښه وي. په دوهم ایت کې دوهم اصل: «واعتصموا بحبل اللَّهِ جَمِيعًا و لا تفرقوا» په ډېر فصاحت او بلاغت کې لومړی د اجتماعي ارتباط قانون او د انسانانو د اتحاد کیمیا بیانوي او بیا یې د یووالي امر کوي او په مقابل کې یې خبرداری ورکوي، چې هر ډول تفرقه او جنجال څخه ډډه وکړئ. یووالی او پیوستون هغه اصل دی چې د نړۍ ټول خلک یې مني او درناوی یې کوي. دا هغه اصل دی چې د ټولو مذهبونو، قومونو او توپیرونو سره سمون لري.
نن سبا د قرآن دغه زرين اصولو ته د نه پاملرنې په نتيجه کې اسلامي ملت د تفرقې او تشتت ښکار شوى دى. له همدې امله د قرآن کریم په ذکر شوي آیت کې خدای تعالی د دغې لاعلاجې ناروغۍ د له منځه وړلو لپاره کیمیاوي نسخې بیان کړې دي او فرمایلي یې دي: او د الله جل جلاله رسۍ (سلسله) ټینګه ونیسئ او مه یې ایله کوئ.
د اسلام مرکزيت د ټولنې د ټولو طبقو په وحدت کې دی
دلته تر هر څه لومړی باید په دې پوه شو چې د یووالي او وحدت لپاره د یو مشخص مرکز ټاکل اړین دي او د هغه په ټاکلو کې د قومونو لارې بېلې دي. په ځینو ځایونو کې، نسب او نسل د یووالي مرکز ګڼل کیږي. او ځیني ژبني او ملي یووالی د وحدت د مرکز په توګه ځای پر ځای شوی دی. قران کریم دا ټول یو طرف ته پریښودلي او د وحدت یواځینی مرکز یې حبل الله (قرآن کریم) یعنی د خدای لخوا رالیږل شوی ثابت نظام کېښود او په ټینګه یې حکم وکړ چې کوم مؤمن چې په حب الله باندې متکي وي هغه یو ملت دی. او هغه کافر چې په دې ټینګ رسۍ پورې تړلي نه وي.
له همدې امله، د نورو اتحادونه په یوه محدوده دایره کې ترسره کیدای شي. په دې دایرو کې هېڅکله او د هر ځای خلک نه شي سره ټولولای او نه شي کولای ادعا وکړي چې ټوله نړۍ په یوه محور کې راټولوي. له همدې امله قرآن حبل الله د اتحاد مرکز ګرځولی چې اختیاري دی. هر څوک که هغه شرقي وي یا غربي، تور وي یا سپین، عرب وي یا غیر عرب، کولای شي د یووالي سم مرکز وټاکي.
نن له بده مرغه د اروپایانو ژورې دسیسې چې له سلګونو کلونو راهیسې یې د اسلامي وحدت د له منځه وړلو هڅې کولې، د اسلام د دعوې کوونکو په منځ کې بریالۍ شوې ده. اوس د اسلامي امت وحدت په عربي، مصري، سندي او هندي ویشل شوی دی، چې یوه ناوړه او نه جبرانېدونکې پدیده ده، چې د ژغورلو لپاره یې باید د حل لاره ولټول شي.
حلونه
په اتحاد او پيوستون سره د يوې ايډيالې ټولنې د تر لاسه کولو لومړۍ او مهمه لاره په اسلامي سرچينو کې د دې برخې د مقام او اهميت ارزښت ورکول دي.
د مسلمانانو په صفونو کې د پيوستون او اتحاد د پياوړتيا دويم عامل د اختلافاتو او شخړو د دنيا او آخرت ناوړه پايلو ته پاملرنه ده.
په قرآن کریم کې د خدای تعالی له ښکلو لارښوونو څخه د مسلمانانو ترمنځ د یووالي او پیوستون حکم دی. خدای تعالی هغو کسانو ته د سزا وعده ورکوي چې د خدای له امر څخه سرغړونه کوي او په ټولنه کې د نفاق او بې اتفاقۍ لامل ګرځي.
د نفاق او تفرقې یوه پایله د دښمن په وړاندې سستي، کمزوري او ماتې ده.
لنډیز
له مفکرینو او کارپوهانو څخه پټه نه ده چې د نړۍ پر مسلمانانو د دردونو او کړاوونو راوستل تر ډېره د وېش او کورنیو جګړو پایله ده. بل دا چې د نفوسو او مادي قوت له پلوه مسلمانان هيڅکله دومره قوت نه لري. که په غور سره پام وکړو، د اسلامي امت د تفرقې او تشتت لاملونه له الله او آخرت څخه د غفلت، د مال، دولت، ناموس او واک د بې سارې هوس او د کفارو د ملتونو په څېر مسلمانان په رنځ اخته شوي دي. د هغې په واسطه او وخت په وخت د سیاسي کشمکشونو او سوداګریزو او صنعتي سیالیو په بڼه، د مقام د ترلاسه کولو لپاره مبارزه د مدغم ټولنې د منحل او نړولو او کله کله د دیني افکارو او مختلفو نظامونو په بڼه رامنځ ته کیږي. مسلمانانو ته سپکاوی او توهین کول.
په حقیقت کې باید موږ ټول یو هدف وټاکو او د صحابه کرامو او پیروانو په څېر د اجتهاد په مسلو کې د نظر له اختلاف سره سره د کفر او الحاد پر ضد مبارزه وکړو او د کفر او الحاد پر وړاندې د اسلامي نړۍ بېلابېل خوځښتونه په یوه واحد صف کې ودریږو. د یوې قوي کلا په څیر؛ ځکه مخکې له دې چې موږ په قومونو او مذهبونو پورې تړلی شو، موږ انسانان یو او په خپل انسانیت کې مسلمان یو او باید د دې مشترکاتو قدر وکړو چې د یووالي او پیوستون ساتل تر ټولو غوره ستاینه او شکر دی، په داسې حال کې چې دا د خلکو د رضایت سبب ګرځي.
