د علومو په وده او جوړښت کې د مسلمانانو رول (اتلسمه برخه)

لیکوال: ابو رائف

د علومو په وده او جوړښت کې د مسلمانانو رول

اتلسمه برخه

د ښځینه ناروغیو په درملنه کې د مسلمانانو رول

یوه له هغو مهمو برخو څخه چې مسلمانو طبیبانو پکې بنسټیز رول لوبولی، د طب او د ښځو درملنې برخه ده. په دې برخه کې د ښځو د بېلابېلو ناروغیو څېړنه، شننه، د بې‌اولادۍ اړوند ستونزې او د زیږون د مدیریت څرنګوالی له هغو مهمو موضوعاتو څخه دي، چې مسلمانو پوهانو پرې کار کړی دی.

مسلمانو علماوو د حیض او میاشتني عادت د اختلالاتو، د رحم د جوړښت تشریح، اړوندو ناروغیو، عقامت (نه زیږنده‌والی)، د ښځو د معدې ناروغیو، د جنین د وتلو څرنګوالي، سزارین زیږون، د رحم د پراخېدو څرنګوالی (د جنین له اندازې سره سم)، کاذبه حمل او له رحم څخه د باندې حمل، او ګڼو نورو مهمو موضوعاتو باندې څېړنې او نوښتونه کړي دي.

په دې برخه کې یوه د پام‌وړ موضوع له ښځو سره تړلي جراحي عملیات دي. مسلمانو طبیبانو پدې برخه کې نه ستړې کېدونکې هڅې کړې، چې ډېرې د قدر وړ دي. د دوی له فعالیتونو ځینې بېلګې په لاندې ډول دي:

۱. د ښځو ختنه:

د اسلام له نظره، د ښځو ختنه کول لازمي نه دي؛ خو په ځینو سیمو او هېوادونو کې، حتّی د غیرمسلمانانو ترمنځ هم د ختنې دود موجود و. له همدې امله، مسلمانانو طبیبانو په پراخه کچه بحث نه دی پرې کړی. سره له دې، ځینو اسلامي طبیبانو پر دې موضوع بحثونه کړي او حللارې یې وړاندې کړي دي.

مشهور اسلامي طبيب، امام زهراوي، پدې اړه وایي:

»کله چې کلیتوریس (د ښځې د تناسلي غړي یوه برخه) له خپل عادي اندازې لوی، سخت یا فاسد شي ــ چې دا حالت ځینو ښځو ته پېښېږي ــ نو غوره ده، چې اضافه برخه یې په احتیاط سره پرې کړل شي. البته باید پام وشي، چې پریکون ژور نه وي، ترڅو د وینې بهېدنې سبب نه شي. له عملیاتو وروسته باید یاده برخه د مناسبې جراحي درملنې له لارې تداوي شي.«

۲. د “رتق” ناروغۍ درملنه:

د “رتق” ناروغي هغه حالت ته ویل کېږي چې په رحم کې د یوې ستونزې له امله رامنځته کېږي او د همبسترۍ یا امیندوارۍ مخه نیسي. مسلمانو طبیبانو د دې ناروغۍ د درملنې لپاره حللارې وړاندې کړې دي.

امام رازي وایي:

«د رتق حالت یا له طبیعي زیږون سره مل وي، یا د یوې ناروغۍ له امله رامنځته کېږي. کله چې د رحم خوله بنده شي، او عضلې ته ورته یوه غوښه پکې پیدا شي، نو نه یوازې دا چې د نارینه د نزدېکت مخه نیسي، بلکې د حیض جریان هم بندېږي، او ښځه د امیندوارۍ توان له لاسه ورکوي. که چیرې دا غوښه د تناسلي خولې پر سر را وټوکېږي، نو که څه هم همبستري ممکنه وي، امیندواره کېدل ناشوني وي.»

ابن سینا هم پدې اړه څېړنه کړې، او د درملنې لپاره یې شرایط او لارې چارې بیان کړي دي.

۳. د خنثی (دوه‌جنسه انسان) ستونزه:

مسلمانو طبیبانو د دوه‌جنسه انسانانو او د هغوی د بیلابېلو ډولونو په اړه څېړنې کړې، دا حالت یې تحلیل کړی او شرعي، علمي او طبي حدود یې مشخص کړي دي.

۴. رحمي بواسیر:

د امام رازي په ګډون، مسلمانو طبیبانو د رحمي بواسیرو په اړه ژور بحثونه کړي دي. امام رازي وایي:

«دا وینه د درد سره مل وي، او د حیض له وینې سره توپیر لري.»

۵. د رحم دانه:

ابن سینا د رحم د دانې پر اغېزو او نورو غړو ته د سرایت احتمال تشریح کړی دی. امام زهراوي د رحم دانې د درملنې لپاره د رحم د غاړې ګرمولو طریقه وړاندې کړې ده.

همداراز، امام ابن سینا د رحم د یخوالي او لوېدو ترمنځ توپیر کړی دی، او امام رازي بیا د رحم د بهر راوتو موضوع څېړلې ده. .

۶. د رحم د غیرطبیعي ترشحاتو درملنه:

مسلمانو طبیبانو د هغو موادو د دفع لپاره ځانګړې لارې چارې وړاندې کړې دي، چې له رحم څخه بهر کېږي. امام زهراوي دا موضوع په خپل مشهور کتاب «التصریف» کې تفصیلي څېړلې ده.

که غواړې، کولی شم دا متن هم د علمي مقالې، هم د لکچر، یا هم د خپرونې لپاره له نورې ژبنۍ پلوې سره همغږی کړم.

لاندې ستاسو متن د پښتو ګرامر، املا، جملو ترسراوي، نښلاندو، روانوالي او ادبي جوړښت له مخې سم شوی دی. اصلي مانا ساتل شوې، خو ژبه یې لا روانه، معیاري او ګرامري سمه شوې ده:

۷. د رحم د ورمونو او سرطان درملنه:

دا موضوع له هغو مهمو بحثونو څخه ده چې د امام رازي، امام زهراوي، امام ابن سینا او مجوسي په څېر مسلمانو طبیبانو ورته پام اړولی دی. ځینې په دې باور دي چې ابن سینا لومړنی څوک و، چې د رحم د ورمونو یادونه یې کړې، یا لږ تر لږه یې دا موضوع په پراخه او جامع توګه څېړلې ده.

۸. د جنین د راایستلو لپاره جراحي عملیات:

یوه بله مهمه موضوع چې مسلمانو طبیبانو پکې فعاله ونډه لرله، د مور له رحمه د مړه شوي جنین د راایستلو جراحي وه. هغوی به د جراحي مهارتونو په وسیله هغه جنینونه چې د مور په رحم کې به مړه کېدل، له رحم څخه راایستل. سربېره پر دې، د مور د مړینې پر مهال به یې د دې لپاره چې د مور مرګ د ماشوم د مړینې سبب نه شي، د مور خېټه عملیات کوله او ماشوم به یې ژوندي راایسته. دا کړنې په بحراني حالاتو کې د ماشوم د ژغورلو لپاره د مسلمانو طبیبانو د ځانګړې پاملرنې څرګندونه کوي.

له امیندوارۍ تر ولادت پورې د ښځو ساتنه:

مسلمانو طبیبانو د امیندوارو ښځو حالت، اړتیاوو او په رحم کې د جنین وضعیت ته ځانګړې پاملرنه کړې ده. هغوی همداراز د امیندوارۍ لپاره د مناسب شرایطو یادونه هم کړې ده. د دوی له نظره، هغه ښځه چې د امیندوارۍ اراده لري، باید لاندې ځانګړنې ولري:

• معتدل مزاج ولري؛

• له ډېر ډنګروالي یا چاغوالي ځان وساتي؛

• عمر یې لږ تر لږه پنځلس کاله وي؛

• معتدل عقل ولري؛

• د خېټې او اړخونو ترمنځ یې تناسب وي؛

• حیض یې منظم وي.

اسلامي طبیبانو د امیندوارۍ نښې هم څېړلې دي. له دغو نښو څخه عبارت دي له:

• د حیض بندېدل؛

• د غیر معمولي شیانو، لکه خاورو، خوړلو ته اشتها؛

• د لاړو زیاتوالی؛

• استفراق (کانګې کول)؛

• د معدې درد؛

• نفس تنګي یا خفګان.

د جنین د له منځه وړلو مخنیوی:

یوه بله مهمه موضوع چې مسلمانو طبیبانو ورته پاملرنه کړې، د جنین د له منځه وړلو مخنیوی او د جنین د روغتیا په برخه کې له امیندوارو ښځو ملاتړ دی. امام رازي په دې اړه وایي:

»سقط ممکن د بېلابېلو لاملونو له امله رامنځته شي، لکه تشنج، د صرع یا د تغذیې د کمزورۍ په څېر مرګوني روغتیايي حالتونه. همدارنګه، د رحم پراخوالی، د رحم په خوله کې د باد شتون، د رحم سرطان یا زخمونه هم د سقط لامل کېدلی شي. «

د ولادت د نږدېوالي نښې:

مسلمانو طبیبانو او قابله‌ګانو د ولادت د نږدېوالي نښې تشخیص کړې دي. له دغو نښو څخه دا موارد یادولی شو:

• د معدې او اړخونو دروندوالی؛

• د رحم ښکته راتلل تر دې حده چې قابله یې لمسولی شي؛

• د وینې زیاتوالی او تکرار؛

• له ځانګړي اندام څخه د رطوبت وتل او له هغې وروسته په نرمه بڼه د وینې راتلل.

ډېر هغه مسایل چې له ولادت سره تړاو لري، د قابله‌ګانو تخصص بلل شوی دی. هغو قابله‌ګانو چې په دې برخه کې یې علمي پوهه او عملي تجربه درلوده، د ولادت د نږدېوالي نښو په تشخیص او د زېږون د مراحلو په مدیریت کې یې کلیدي رول ادا کړی دی.

دوام لري…

مخکنۍ برخه | وروستۍ برخه